Nhiều người trong chúng ta đã thừa nhận câu nói “âu cũng là cái trình” thật ra thể hiện một sự đau xót, bên cạnh đó, chúng ta cũng công nhận căn bệnh đánh giá đã và đang phát triển rất mạnh trong xã hội hiện đại, và làm khổ chúng ta.
Tuy nhiên, vẫn còn một điều nữa tôi muốn nêu ra để tìm kiếm sự nhất trí từ mọi người, ấy là: Bệnh đánh giá này, không gì khác, thể hiện bản năng làm thuê (của chúng ta).
Xin bà con bình tĩnh, từ từ tôi sẽ giải thích. Nói một cách đơn giản, người mắc bệnh đánh giá là những người có tư duy thiên về việc “làm chuyên môn” thuần túy. Họ có thể là bác sĩ, kỹ sư, giáo viên, marketer, nghệ sĩ, nhà báo v.v. Chỉ trong lĩnh vực chuyên môn mới có thể có sự phân hạng thành các loại “trình”. Ở một mức cao hơn, ta không dùng khái niệm “trình” để đánh giá nhau nữa, mà (có lẽ) là một khái niệm khác: tầm.
Ví dụ, ta sẽ không đánh giá hai ông Trương Gia Bình và Nguyễn Trần Bạt theo kiểu: “Bạt trình cao hơn Bình”, mà ở đây, trong trường hợp so sánh, ta sẽ nói: “Tầm của Bạt khác Bình, tầm Bạt cao hơn Bình”. Mà đấy là chúng ta thích ngồi luận bàn anh hùng trong thiên hạ với nhau, chứ bản thân hai đương sự, tôi không nghĩ ông Bạt và ông Bình có thời gian để đánh giá “trình” hoặc “tầm” của kẻ khác so với mình thế nào.
Phải nghĩ gì về việc rất nhiều người trong số chúng ta mải mê sa vào việc đánh giá “trình” của một ai khác, mà tự làm mình mệt mỏi và mất đi thú vui thưởng thức? Nó thể hiện rằng chúng ta có xu hướng chỉ “tập trung vào chuyên môn” mà quên đi những vấn đề khác. Trong một số trường hợp, nó chứng tỏ rằng chúng ta có tư duy làm mướn, chúng ta dường như thích hợp với vị trí người làm thuê. Sang trọng hơn và độc lập hơn thì là vị trí người hành nghề tự do, ví dụ họa sĩ tự do.
Chứ còn giới mà chúng ta vẫn gọi một cách sùng kính là Lãnh đạo (khi viết, nhớ viết hoa chữ L), ví dụ Lãnh đạo Trung tâm, Lãnh đạo Phòng, Lãnh đạo Đài, Lãnh đạo Tòa soạn, Lãnh đạo Bệnh viện, Lãnh đạo Cơ quan, Lãnh đạo Thành phố/ Tỉnh/ Huyện/ TW… kính thưa các loại lãnh đạo, thì ai người ta quan tâm đến việc đánh giá với phân hạng "trình" của thằng khác. Bà con có nhất trí như thế không ạ? Việc ấy có thể nói là tương đối mất thì giờ.
Mà mất thì giờ không kém là việc bà con ngồi đọc cái entry này, của một đứa trình thì thấp mà tầm thì không có. Thôi, alê, giải tán, ai làm việc nấy đi. 
