Báo chí VN vừa trải qua những ngày xao xác.
Thoạt đầu, không nhịn được, tôi đã hùng hổ dự đoán: “Chẳng ai làm sao đâu. Rồi cả hai anh sẽ được thả hết, chỉ có nổi tiếng hơn thôi. Chờ mà xem”. Hai ngày đầu, báo chí phản ứng rất mạnh, mà nếu còn được phản ứng nghĩa là không có dấu hiệu đàn áp; hai anh Hải và Chiến chắc chỉ ngồi ít lâu rồi ra. Trong trường hợp báo chí im tịt hoặc đồng ca một bài cổ võ, như vụ toàn dân đội mũ bảo hiểm vừa rồi, thì mới chứng tỏ có sự mạnh tay từ phía các cụ.
Tôi đã nghĩ sẽ không có sự mạnh tay. Đặt mình vào hoàn cảnh người đứng đằng sau vụ này, tôi sẽ tiến hành bắt thật bí mật, giữa đêm, ra chỉ thị cấm báo chí ho he ngay từ đầu. Không có chuyện để các báo nhao nhao lên mất một ngày mới xử lý như thế.
Thực tế cho thấy tôi dự đoán sai bét. Vụ bắt vẫn diễn ra ùm xòe, báo chí vẫn làm ầm lên. Sau đó vẫn có lệnh cấm.
Nghĩ gì bây giờ nhỉ?
Sẽ là đạo đức giả nếu tôi nói tôi thương hai nhà báo bị bắt. Về mặt cá nhân, tôi không biết sâu cả hai anh để có thể thấy cảm thương. Về mặt nghề nghiệp, tôi không thấy bức xúc, cũng chẳng sốc chẳng lạ.
Ở lâu trong cái khổ, người ta quen hết.
Dĩ nhiên, tôi không bị bắt như hai anh, cũng không phải chứng kiến cảnh đồng nghiệp bị bắt. Không thể nói là tôi khổ được. Nhưng, một cách vô cảm và tàn nhẫn, tôi chẳng thấy gì.
*
* *
Cái mặc cảm “chẳng biết cái gì, chỉ giỏi nói phét” đã ăn sâu vào đầu tôi từ hồi còn làm sinh viên ĐH Ngoại thương, cho nên đến tận bây giờ tôi vẫn hạn chế việc ngồi ở quán nước bình luận, phân tích và dự đoán các động thái, quyết sách của chính quyền hay diễn biến tình hình trong tương lai. Vì tôi sợ phải thấy chúng tôi lố bịch hệt như một lũ ăn cơm rau, uống trà đá nói chuyện thiết kế lắp ráp tàu Discovery.
Người ta bảo, trong một hệ thống, thằng ở trên chỉ cần xoay 1 độ thì thằng ở dưới đã phải chạy tướt bơ, xoay tới 45 độ. Nghĩa là, bất kỳ một ý nghĩ, một lời nói, một hành động nào của cấp trên dù nhỏ đến đâu cũng đủ ảnh hưởng dữ dội đến các loại cấp dưới. Sai lầm, vô tình hay cố ý, của lãnh đạo một cơ quan, tổ chức có thể làm cấp dưới phải trả giá bằng vài năm tuổi trẻ, trị giá bằng nửa cuộc đời. Còn sai lầm của lãnh đạo một đất nước sẽ làm cấp dưới phải trả giá bằng vài thế hệ, tức là cả cuộc đời của nhiều người.
Bây giờ nếu bạn hỏi về vụ bắt Hải và Chiến vừa rồi, thì tôi sẽ trả lời thế nào nhỉ? Sẽ ngồi phân tích và dự đoán phải không? Tôi sẽ đăm chiêu: “Đang Đại lễ Phật đản, đang họp Quốc hội, dư luận quốc tế và Việt kiều đang nhìn vào. Sao lại bắt vào lúc này? Phải chăng là có một sự dàn dựng nào đó, để chứng minh một điều gì? Phải chăng là có một cuộc đấu đá?”. Than ôi, ngay khi đang nghĩ như thế, tôi đã lập tức hình dung thấy gương mặt của một ai đó hoặc một nhóm người nào đó, đang vừa ra quyết định vừa cười thầm: “Việc ta, ta cứ làm. Cho thiên hạ tha hồ đoán già đoán non, bọn nó thì hiểu thế nào được ta”.
Đau lắm.
Đau vì chúng ta chỉ là con sâu cái kiến, chúng ta không bao giờ có đủ thông tin để hiểu hết bản chất của những gì đang diễn ra. Đau lắm vì cái nhận định: “Xét về lĩnh vực thông tin, nguồn tin tốt nhất ở Việt Nam là từ giới lãnh đạo chính trị, tốt thứ nhì là từ giới quản lý, tốt thứ ba là từ những người làm nghề, tốt thứ tư mới là bọn nhà báo bẩn thỉu”.
Đau lắm vì một số nhà báo cứ hăng hái lao lên phía trước với tinh thần nghĩa hiệp cao cả: Độc giả có quyền được biết sự thật, xã hội có quyền được biết công lý. Trong khi chính các nhà báo luôn luôn là nạn nhân, nhiều khi là nạn nhân đầu tiên, của sự bưng bít. Cứ mê mải kiếm tìm sự thật, rồi đến lúc chính mình trở thành nạn nhân của lừa đảo và dối trá, thì vẫn ngơ ngác không hiểu điều gì xảy ra.
“Hãy trả tự do cho các nhà báo chân chính” – câu nói nghe thật hào hùng. Vụ Hải và Chiến này chắc sẽ làm nhiều phóng viên trẻ càng sôi sục, muốn tiến lên. Từ từ đã các bạn ạ, không phải cứ chấp nhận lăn xả và cống hiến mà được lăn xả và cống hiến đâu. Sacrifice cũng là một thứ quyền đấy.
Đau lắm, vì chúng ta chẳng là gì cả. Đừng đoán già đoán non nữa, chúng ta sẽ chỉ trở thành kẻ lố bịch trong mắt một số ít người nắm thông tin và quyền lực mà thôi (mà thật ra họ cũng chẳng quan tâm tới chúng ta đâu). Nếu vẫn muốn lên tiếng, xin cứ nghĩ trong đầu chứ đừng nói ra, đừng viết ra, đừng đưa lên blast và status các loại. Don’t be ridiculous.
Tại sao Hải và Chiến bị bắt? Việc bắt họ đúng hay sai luật? Điều gì sẽ diễn ra tiếp theo? Ai đứng sau tất cả những chuyện này? Tôi không biết, và không quan tâm.
Vâng, tôi không đoán già đoán non, không bình phẩm, phân tích, dự đoán gì cả. Tôi không có ý kiến.
+++++
Ảnh có bản quyền, tác giả giấu tên.
