Chỉ còn không
đầy một tháng nữa, công cuộc “toàn dân góp ý sửa đổi hiến pháp” sẽ kết thúc.
Người lãnh đạo cao nhất của Đảng, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, đã tỏ rõ quan
điểm rằng các đề nghị bỏ Điều 4 Hiến pháp, đa nguyên đa đảng, tam quyền phân lập
và phi chính trị hoá quân đội, đều là suy thoái chính trị, tư tưởng, đạo đức. Đây
là một cách bác bỏ Kiến nghị 72 do một số nhân sĩ, trí thức khởi xướng. Một kiến
nghị khác, của các sinh viên và cựu sinh viên luật, yêu cầu huỷ bỏ thời hạn góp
ý và tổ chức để nhân dân thực hiện quyền phúc quyết, chắc chắn sẽ chẳng hề được
đếm xỉa.
Điều này đúng
như một dự đoán phổ biến của dư luận, ngay từ đầu, rằng tất cả chỉ là một màn kịch.
Từ quan điểm đó, đã có những tuyên bố sẽ không tham gia, không hưởng ứng, thậm
chí không buồn theo dõi “trò hề”. Cũng có những ý kiến cho rằng người lên tiếng
hoặc ký kết kiến nghị là ngây thơ về chính trị, ảo tưởng về Đảng, và là thiểu số
giữa đại đa số người dân Việt Nam thờ ơ, xa lánh chính trị.
Nhưng nếu bỏ
qua những thứ gây bực mình và ức chế, như các phát biểu đầy lỗi nguỵ biện của
người này kẻ kia, hay màn bút chiến của một số cơ quan truyền thông quốc doanh
hàng đầu, liệu có thể nhìn vào một khía cạnh tích cực hơn, rằng đây là một dịp
rất tốt để tất cả chúng ta cùng tìm hiểu về hiến pháp, về luật pháp, về tinh thần
hợp hiến, về nhân quyền và dân quyền...?
Người viết
bài này còn mong muốn hơn thế nữa: Đây là một dịp khuyến khích tất cả chúng ta
– những người dân Việt Nam, nhất là các bạn trẻ – thử quan tâm một chút đến
chính trị xem sao?
Loạt bài sau
đây, mang một tựa đề chung là “Nói với mình và các bạn: Vẻ đẹp của chính trị”,
nỗ lực để được là tập hợp một số bài viết có tính chất nhập môn cho độc giả, nhất
là các bạn trẻ, về chính trị, về sự tham gia, về tự do ngôn luận và sự phân biệt
giữa tự do ngôn luận với xúc phạm người khác, về hiến pháp, quyền lập hiến và
quyền tẩy chay hiến pháp, bất tuân dân sự.
Phạm Đoan Trang
* * *
Kỳ 1:
CHÍNH TRỊ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TẤT CẢ CHÚNG
TA
Điều đầu tiên
cần khẳng định là trong một xã hội tôn trọng đa nguyên, thì mọi người đều được
tự do thích, theo đuổi, hoặc không thích, không theo đuổi cái gì đó. Nghĩa là
người có thể đi làm kinh doanh, kẻ thì dấn thân cho sự nghiệp khoa học, một số
khác lại đam mê nghệ thuật. Không nhất thiết ai cũng phải lao vào các hoạt động
“vì cộng đồng” hoặc phải hăng hái đọc báo, xem tivi, nghe đài, hăng hái bàn luận
về những vấn đề vĩ mô… Không phải nhất định chỉ có xả thân và cống hiến, “là
con của vạn nhà, là em của vạn kiếp phôi pha” thì mới được xem là có “thời
thanh niên sôi nổi” và tươi đẹp. (Nhưng tất nhiên, cũng phải thừa nhận là giữa
các ngành nghề, các nhóm công việc khác nhau, có những nghề mang lại sự thú vị
cao hơn cho người thực hành chúng – mà chính trị là một trong số đó).
Song, có một
khoảng cách giữa thái độ không thích, không quan tâm, không dây dưa (đó là quyền
của bạn, và là điều được chấp nhận, trên tinh thần đa nguyên), và sự kém hiểu
biết về chính trị (có thể dẫn đến sự vô cảm).
Chính trị là
quá trình ra quyết định và thực thi quyết định đó trong một nhóm, một cộng đồng
bất kỳ, có thể ở quy mô một xã hội, đất nước. Bạn sẽ thấy ngay rằng, mâu thuẫn,
xung đột là một phần tất yếu của quá trình ấy; hay nói cách khác, một trong các
đặc điểm của chính trị là sự mâu thuẫn, xung đột. Chẳng quyết định nào, chẳng
chính sách nào có thể đạt được đồng thuận. Vấn đề của tất cả mọi người là làm
thế nào để giảm bớt tác hại của mâu thuẫn, xung đột ấy, dù không phải là triệt
tiêu nó; nhưng đấy là chủ đề của những bài viết khác. Ở đây, chúng ta biết rằng
chính trị thì phải mâu thuẫn.
Một nhà khoa
học chính trị nổi tiếng người Mỹ, ông Austin Ranney (1920-2006), từng viết: “Chắc
chắn, trong bất kỳ xã hội nào, cũng có rất nhiều mâu thuẫn trong những lĩnh vực
ngoài chính trị, như kinh tế, học thuật, thể thao, và hôn nhân. Cái chính là
không một xã hội nào – truyền thống hay hiện đại, tiến bộ nhiều hay ít, dân chủ
hay độc tài – lại hoàn toàn không có mâu thuẫn chính trị cả. Và trong xã hội hiện
đại, mọi mâu thuẫn xoay quanh vấn đề giá trị (cái gì tốt hay xấu, tốt nhiều hay
tốt ít, xấu nhiều hay xấu ít, lợi hay hại, nên hay không nên… - ND) sớm muộn đều
trở thành mâu thuẫn chính trị”.
Mà cuộc sống
của bạn thì lại luôn đầy những xung đột, mâu thuẫn phải giải quyết. Nói cách
khác, bạn luôn phải đối diện và xử lý mâu thuẫn.
Thế nghĩa là
dù làm gì, bạn cũng không thoát khỏi tầm ảnh hưởng của chính trị được đâu.
Ngay trong lớp
bạn, trường bạn, Ban Giám hiệu thay toàn bộ giảng viên từng du học ở Liên Xô bằng
giảng viên học ở Mỹ về, đã là một quyết định chính trị ảnh hưởng đến bạn rồi. Bạn
vận động thầy cô, bạn bè, để nam và nữ sinh viên đều có thể bơi chung bể trong
môn thể dục hoặc ngược lại, nhất định phải tách riêng họ ra, đã là làm chính trị
rồi.
Trong cơ
quan, bạn khen ngợi anh A, ném đá chị B, dìm cô C, nâng chú D, để cho sếp chú ý
đến bạn hơn một chút, hoặc để các đồng nghiệp yêu quý bạn hơn, đều là làm chính
trị cả. Kể cả bạn quyết định không tham gia bè phái, chỉ tập trung chuyên môn
thôi, đó cũng là một quyết định có tính chất chính trị và ngay cả khi ấy thì bạn
cũng vẫn sẽ chịu ảnh hưởng từ sếp, từ đồng nghiệp, từ các chính sách của cơ
quan.
Chính trị bao
trùm như thế. Vấn đề là điều ấy không xấu như bạn nghĩ. Nếu bạn vận động thành
công để trường lớp, cơ quan, tổ dân phố, ra những chính sách có lợi cho bạn và
những người bạn ưu ái, thì bạn sẽ thấy chính trị tốt quá, phải không? Và có một
nghịch lý thú vị mà Austin Ranney chỉ ra, là trong khi người ta khinh ghét
chính trị gia, coi chính trị là bẩn thỉu, thì người ta cũng lại ngưỡng mộ các vị
lãnh đạo nhà nước, các nguyên thủ quốc gia, lãnh tụ, và luôn thấy họ đẹp, họ
đúng, họ sáng suốt...
Vậy vì sao bạn
không quan tâm đến chính trị, đến công cuộc sửa đổi hiến pháp – đạo luật “nguồn
của mọi đạo luật”? Chúng ảnh hưởng đến bạn kia mà.
