Chiều 7/4 (giờ Washington D.C.), TS. luật, tù nhân lương
tâm Cù Huy Hà Vũ cùng vợ là luật sư Dương Hà đã đến Mỹ, sau khi ông Vũ được trả
tự do và đưa thẳng từ nhà tù ra sân bay (giống trường hợp của bà Trần Khải
Thanh Thủy năm 2011). Sự ra đi của cả ông Vũ lẫn bà Thủy đều được phía Việt Nam
giải thích là do “nhà nước tạo điều kiện cho đi Mỹ chữa bệnh”; tuy nhiên, có lẽ
chúng ta đều hiểu rằng đây chỉ là một cách nói giảm, nói tránh cụm từ “tị nạn
chính trị”, để cả hai bên đều thấy hài lòng – Việt Nam đỡ mất mặt, mà Mỹ cũng
chẳng thiệt gì.
Nhân sự kiện này, xin đăng lại loạt bài phỏng vấn ông Cù
Huy Hà Vũ vào mùa hè 2009, sau khi ông Vũ đệ đơn kiện Thủ tướng, góp phần tạo
nên giai đoạn “cao trào chống bauxite” ở Việt Nam.
Loạt bài được đăng tải trên tờ Nhịp Cầu Thế Giới (tạp chí
tin tức-văn hóa của cộng đồng người Việt ở Hungary), khi tôi đang là phóng viên
của VietNamNet. Nhà báo Nguyễn Hoàng Linh của Nhịp Cầu Thế Giới cho rằng: “Trong
"sự nghiệp" biên tập của mình, đây là loại bài trước khi đăng mình phải
suy nghĩ và cân nhắc nhiều nhất từng câu chữ và hình thức thể hiện, sao cho nó
vừa phản ánh tối đa sự thực, vừa tránh được sự chụp mũ rất thường thấy...”.
Còn với cá nhân tôi, đây là một trong những bài đánh dấu chấm
dứt sự ngây thơ về chính trị của tôi: Khi ấy, tôi ngây thơ đến mức nghĩ rằng một
phóng viên “lề phải” có thể đi phỏng vấn và viết về sự kiện “Cù Huy Hà Vũ kiện
thủ tướng”, rằng những bài viết như thế có thể được đăng tải, và cũng là điều
bình thường nếu, khi bài không được đăng, phóng viên có thể gửi nó cho một tờ
báo tiếng Việt ở nước ngoài.
* * *
Kỳ
1: KHÔNG PHẢI AI CŨNG KIỆN ĐƯỢC THỦ TƯỚNG
Lời
người viết: Khiếu kiện Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, tuyên
bố sẽ đưa đơn lên Tòa án Tối cao, và mới đây lại vừa khiếu nại Đoàn Luật sư
Thành phố Hà Nội về thông báo “anh Cù Huy Hà Vũ không phải luật sư”, những việc
ông Vũ làm đang gây đủ tâm trạng cho dư luận trong và ngoài nước: ngạc nhiên,
thắc mắc khó hiểu, thích thú, khâm phục, nghi ngờ và khó chịu.
Hy vọng cuộc phỏng vấn sau đây (kéo dài ba giờ đồng hồ) với
TS. luật Cù Huy Hà Vũ có thể giải đáp phần nào những điều mà phần đông dư luận
còn thắc mắc trong vụ “Cù Huy Hà Vũ kiện Thủ tướng”.
Cuộc trò chuyện diễn ra tại Văn phòng luật sư Cù Huy Hà
Vũ trên đường Điện Biên Phủ (Hà Nội), sáng 30-6. Văn phòng gọn gàng, không quá
xa hoa sang trọng, cũng không bình dân nhếch nhác. Bên ngoài, trên cả cổng
chính quay ra đường Điện Biên Phủ lẫn cổng hậu trên đường Trần Phú, đều treo tấm
biển vàng rực kẻ chữ đỏ nổi bật, mang phong cách… khẩu hiệu rõ nét. Lúc phóng
viên đến, văn phòng đang nhộn nhịp khách ra vào. Trên tường treo vài bức tranh
do ông Cù Huy Hà Vũ vẽ, trong đó có ký họa chân dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp,
khá đẹp.
Chủ nhà – TS. luật Cù Huy Hà Vũ – là một người đàn ông mập
mạp, hơi thấp, tiếp phóng viên rất vồn vã cởi mở. Trên gương mặt ông vẫn phảng
phất nhiều nét của thân phụ - nhà thơ quá cố Cù Huy Cận. Ông nói nhiều và nói
to, phong thái tự tin toát lên rõ rệt.
Trong giới luật sư và luật học, Cù Huy Hà Vũ là một gương
mặt nổi đình đám với nhiều vụ việc mang tính chất scandal, đến mức nhiều người
nghĩ tới ông là nghĩ tới một nhân vật có “tiền sử” đi kiện các cơ quan chính phủ
và làm những việc “chẳng giống ai”. Có thể kể tới vài vụ “Cù Huy Hà Vũ đáo tụng
đình” điển hình như sau:
• Năm 2005, phản đối quan điểm cho rằng di tích đền Cẩu
Nhi trên hồ Trúc Bạch (Hà Nội) gắn với việc Lý Thái Tổ định đô ở Thăng Long.
• Năm 2005, khởi kiện UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế về quyết
định cấp phép đầu tư xây dựng khách sạn trên đồi Vọng Cảnh.
• Năm 2006, nộp đơn tự ứng cử vào chức Bộ trưởng Văn hóa
- Thông tin (không được Thủ tướng lựa chọn vì lý do “đã có quy hoạch cán bộ từ
trước”).
• Năm 2006, kiện album “Chat với Mozart” của ca sĩ Mỹ
Linh xâm phạm bản quyền tác giả.
• Năm 2007, kiện Bộ Văn hóa - Thông tin về Quyết định của
Bộ thành lập Phòng lưu niệm Nhà thơ Xuân Diệu, đòi bồi thường 100 triệu đồng
thiệt hại tinh thần.
Dưới đây là nội dung cuộc phỏng vấn với TS. luật Cù Huy
Hà Vũ. Trong cuộc trao đổi này, phóng viên và ông Hà Vũ nhiều lần phải ngắt lời
nhau để hỏi, nhắc nhau trở lại các trọng tâm và để trình bày quan điểm của
mình.
* * *
- Việc một công dân đâm đơn kiện Thủ tướng, theo tôi, đòi
hỏi công dân đó phải có hiểu biết về luật pháp, nếu ở nước ngoài, có lẽ còn phải
thuê luật sư tư vấn vì bị đơn trong trường hợp này thật đặc biệt. Đối với ông -
một tiến sĩ luật, tất nhiên có kiến thức luật sâu rộng - ông mất bao lâu để thảo
lá đơn này?
- Hai ngày, tính từ lúc tôi bắt đầu có ý định kiện, ngày
9-6, cho tới khi tôi gửi đơn đến Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội, ngày 11-6. Mọi
việc đều diễn ra trong thời gian Quốc hội họp.
- Ý định kiện Thủ tướng đã đến với ông như thế nào?
- Ý định kiện Thủ tướng nảy sinh sau khi tôi đọc báo đưa
tin về kỳ họp Quốc hội, có một số đại biểu lên tiếng chất vấn Chính phủ về các
dự án khai thác bauxite ở Tây Nguyên.
Thực ra, kiện Thủ tướng đối với tôi là cực chẳng đã. Tôi
đã từng hy vọng Chính phủ và Thủ tướng sẽ dừng việc khai thác bauxite tại Tấy
Nguyên. Nhưng chúng ta đều đã chứng kiến việc Đại tướng Võ Nguyên Giáp gửi ba
lá thư về chuyện bauxite, không một lá thư nào có hồi âm. Việc hàng nghìn trí
thức ký tên vào bản kiến nghị gửi Quốc hội cũng vậy, không hề có phản hồi. Văn
bản trả lời của Ủy ban Pháp luật Quốc hội còn đề nhầm tên GS Nguyễn Huệ Chi
thành GS Nguyễn Thị Huệ, thì đủ thấy người ta coi thường mình đến thế nào.
Cho nên ngay lúc thấy các đại biểu chất vấn tại Quốc hội,
tôi đã tự nhủ “thế này thì nguy quá”. Tôi thấy trước rằng việc chất vấn sẽ
không đi đến đâu, Quốc hội nếu có tâm huyết thì cũng không thể hủy các dự án
này nếu như cái gốc của các dự án là Quyết định số 167/2007/QĐ – TTg của Thủ tướng
Chính phủ Phê duyệt quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng
quặng bauxit giai đoạn 2007 -2015, có xét đến năm 2025, (sau đây gọi tắt là Quyết
định 167 – NV) vẫn còn đó. Thế rồi tôi nghĩ, lập pháp không mang lại hiệu quả
thì tôi “chơi” tư pháp, và phải “chơi” ngay, không đợi kết thúc chất vấn.
- Cù Huy Hà Vũ lâu nay cũng là một cái tên “nổi” trong
nhiều trường hợp khác nhau. Một số người vẫn thắc mắc, chưa hiểu động cơ gì đứng
sau việc ông là công dân Việt Nam đầu tiên trong lịch sử kiện Thủ tướng Chính
phủ. Họ cho rằng ông làm thế để lại một lần nữa “chơi nổi”. Sự thực thì mục
đích của ông khi kiện Thủ tướng là gì?
- Tôi xin phép được dành thời gian nói hơi nhiều một
chút, về gia cảnh và danh tiếng của bản thân, để chứng minh rằng tôi về mặt vật
chất cũng như danh tiếng đều đã có thừa rồi. Tôi sinh ra trong gia đình dòng
dõi về cả nghệ thuật lẫn chính trị. Ông nội tôi là Cù Huy Chương, từng làm chủ
tịch xã thời Xô-viết Nghệ Tĩnh. Bố đẻ tôi là nhà thơ Cù Huy Cận. Bố nuôi, bác
ruột tôi là nhà thơ Xuân Diệu…
Ông Cù Huy Hà Vũ trực họa Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Đến đây ông Cù Huy Hà Vũ dành khá nhiều thời gian để nói
về dòng dõi gia đình và các thành công ông đã đạt được. Thân phụ ông là nhà thơ
Cù Huy Cận (1919-2005), một trong những gương mặt nổi tiếng nhất của phong trào
Thơ Mới, một bộ trưởng (Bộ trưởng Canh
Nông) trong Chính phủ đầu tiên của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Theo ông Cù Huy Hà Vũ thì cùng với Chủ tịch Hồ Chí Minh,
Đại tướng Võ Nguyên Giáp, và một số nhân vật khác, ông Cù Huy Cận đã là một
trong những người đầu tiên ký vào bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa do Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo.
Ông Cù Huy Hà Vũ nói thêm rằng bản thân ông cũng tự tạo
được danh tiếng cho mình chứ không dựa vào vị thế của gia đình. Ông có bằng Thạc
sĩ Văn chương của Pháp, bằng Tiến sĩ Luật ở Đại học Sorbonne. Ông là Hội viên Hội
Mỹ thuật Việt Nam, sở trường là thể loại ký họa chân dung, hiện đang nắm giữ một
bộ sưu tập chân dung các nhân vật nổi tiếng trên chính trường Việt Nam do ông
ký họa, trong đó có hai bức vẽ Đại tướng Võ Nguyên Giáp. “Đại tướng khen “Cù
Huy Hà Vũ là người duy nhất trực họa tôi thành công”” – ông Vũ nói.
Ông cho biết cũng có nghiên cứu sử và từng chiến thắng
trong vụ kiện bảo vệ di sản văn hóa đồi Vọng Cảnh, Đài Âm hồn (Huế), đền Cẩu
Nhi ở hồ Trúc Bạch (Hà Nội).
Ở lĩnh vực văn học, ông nói đã viết bài phát hiện nhà văn
Trần Tiêu (em ruột nhà văn Khái Hưng, ông nội của diễn viên Trần Lực) không phải
là thành viên Tự lực Văn đoàn. Mọi người biết nhiều hơn đến ông trong vụ kiện
hy hữu giữa hai nhà Kiều học Nguyễn Quảng Tuân và Đào Thái Tôn. Ở phiên phúc thẩm,
bên nguyên thua kiện nhưng đại diện nguyên đơn Cù Huy Hà Vũ vẫn tươi cười rất hữu
hảo với bên bị giữa chốn pháp đình.
…
- Trở lại câu chuyện kiện Thủ tướng, ông vẫn khẳng định
đây không phải là trò “chơi trội” hay nhằm mục đích thu hút sự chú ý của dư luận
tới Cù Huy Hà Vũ?
- Tôi xin nói là nếu là người cơ hội, thích PR, thì tôi
đã có thể nhảy lên như con choi choi để phản đối chủ trương khai thác bauxite
ngay từ đầu rồi. Đằng này tôi chờ đến khi ba lá thư của Đại tướng Võ Nguyên
Giáp, kiến nghị của hàng nghìn trí thức, đều đã gần như bị bỏ ngoài tai, bao
nhiêu người nản rồi, tôi mới vào cuộc, tất nhiên bằng “sở trường” của tôi là
pháp luật. Vụ đồi Vọng Cảnh năm 2005 cũng thế, mọi người thất bại hết rồi,
không còn hy vọng gì nữa, tôi mới tham gia đấy chứ. Không phải cái gì tôi cũng
đâm đơn kiện, cái gì khó, có khả năng bế tắc, tôi mới làm.
- Vâng, tuy nhiên việc nào khó tới mức không thể thực hiện
thì chắc không ai dại gì lao vào. Còn ông thì, theo như ông nói, đến thời điểm
bao nhiêu người nản rồi, ông mới vào cuộc. Có phải bởi vì ông tự tin rằng, vụ
việc khó nhưng chắc chắn ông sẽ làm được?
- Tôi chắc chắn. Vì thứ nhất, tôi rất hiểu toàn bộ Ban
Lãnh đạo Đảng và Nhà nước Việt Nam hiện nay. Nên nhớ tôi là con dòng cháu giống
của một người từng làm công tác nội chính. Nói cách khác, tôi là con nhà “nòi”
chính trị nên kiện Thủ tướng – một hành vi chính trị theo nghĩa nào đó – là rất
thích hợp với tôi.
Thứ hai, tôi dựa trên luật pháp và tôi đúng về mặt luật
pháp.
Thứ ba, tôi có cái tâm, tôi có chính nghĩa. Nói cho đúng,
tôi chỉ làm cái việc mà Đại tướng Võ Nguyên Giáp và hàng nghìn người ký Kiến nghị
đã và đang làm là yêu cầu Nhà nước chấm dứt việc khai thác bauxite tại Tây
Nguyên chí ít vào thời điểm này, do những hiểm họa khôn lường đối với đất nước
mà nó mang lại.
Và thứ tư, rất quan trọng, tôi có cái uy. Nếu không cần
uy thì chẳng nhẽ đến anh xe ôm ngoài đường kia cũng kiện được Thủ tướng à?
Tóm lại, tôi cho cách chống những gì đang diễn ra trong vụ
khai thác bauxite của tôi sẽ là một biện pháp hiệu quả, sau khi một số biện
pháp khác không thành công.
- Hàng ngày, văn phòng tiếp nhận đơn khiếu nại, đơn kiện ở
tòa án chắc cũng đầy đơn mới. Ông làm cách nào để lá đơn của ông không những
không bị chìm giữa các đơn khác, mà còn được dư luận chú ý đến thế?
- Tôi xác định đây là một vụ kiện liên quan đến lợi ích của
cả cộng đồng vì các vấn đề như môi trường, quốc phòng, di sản văn hóa, càng nhiều
người biết càng tốt, nên ngay sau khi gửi đơn tới Tòa án Nhân dân Thành phố Hà
Nội, tôi đã gửi bản photo đơn gốc đến một số tờ báo lớn trong nước:
"VietNamNet", "Tuổi Trẻ", "VnExpress", "Dân
Trí", "Tiền Phong"… Sau đó, RFI (Radio France Internationale –
Đài Phát thanh Quốc tế Pháp) là cơ quan truyền thông đầu tiên gọi điện phỏng vấn
tôi dù tôi không có liên hệ với họ, rồi đến các báo khác ở nước ngoài.
Nguồn: http://nhipcauthegioi.hu/modules.php?name=News&op=viewst&sid=1949
Kỳ 2
Kỳ 3
Nguồn: http://nhipcauthegioi.hu/modules.php?name=News&op=viewst&sid=1949
Kỳ 2
Kỳ 3
