Vì nhiều lý do, tôi hầu như không bao giờ tường thuật lại các buổi làm việc với bên an ninh. Tuy nhiên, buổi làm việc ngày 22/9 vừa qua (kéo dài suốt phiên xử Anh Ba Sàm) có một số điều mà tôi nghĩ có thể mang lại kiến thức pháp luật cho cả người dân thường lẫn anh em đấu tranh dân chủ, nên tôi sẽ “phá lệ”, viết về nó để độc giả – tất nhiên, kể cả nhân viên an ninh – tham khảo nếu quan tâm.
* * *
Câu giờ
Bên an ninh bắt đầu chơi bài quen thuộc là “câu giờ”: Họ để nhân chứng và tôi ngồi trong một căn phòng nhỏ, không được làm gì, chỉ ngồi thôi; còn họ thì đi ra đi vào, làm như đang chờ chỉ đạo của cấp trên, mà cấp trên thì bận bịu ghê lắm, khó liên lạc lắm.
Tôi rút cuốn sách ra đọc, không nói năng gì.
Tới 2h30 chiều, do “con phản động” vẫn ngồi đọc sách, không tỏ thái độ gì, bên an ninh chuyển sang trò khác. Họ đưa tôi và ép cả nhân chứng lên xe thùng (loại phương tiện chuyên dùng để chở phạm nhân hoặc thu đồ ở chợ, dẹp quán…). Chuyển đồn. Xe cao, khó khăn lắm tôi mới leo lên được – với sự giúp đỡ của các nhân viên an ninh. Dân phố quanh đó đổ xô ra nhìn.
Nhân chứng và tôi ngồi đối diện nhau trên hai băng ghế trong thùng xe, và đồng chí an ninh làm nhiệm vụ quay phim vẫn rất chăm chú tác nghiệp. Nhìn mặt chị LTH, người bị lôi cổ vào đồn làm nhân chứng bất đắc dĩ, thấy thương không thể tả. Đã 3h chiều, vậy là chị mất toi một ngày làm việc.
Tôi ngoảnh mặt đi chỗ khác, vừa không muốn phải nhìn chị nhân chứng tội nghiệp, vừa không muốn vào hình trong camera.
Hai người bị đưa về đồn CA quận Hoàn Kiếm. Tới lúc vào phòng, màn câu giờ lại tiếp tục. Anh em an ninh đi ra đi vào. Tôi ngồi đọc sách. Còn chị nhân chứng LTH đã sốt ruột lắm rồi. Lúc sáng thấy tôi, chắc chị tưởng gặp một tội phạm nào đó. Sau lại thấy cái đứa “tội phạm” này mắng lại an ninh, chép miệng “an với chẳng ninh, làm ăn thế này có chết không”, rồi lại thấy nó rút một quyển sách tiếng Anh ra đọc, chị bắt đầu thấy lạ.
Chị năn nỉ an ninh: “Hay cho mình về đi. Nói thật là mình cũng không hiểu mình ngồi đây làm gì”.
Bên an ninh tất nhiên không đáp ứng nguyện vọng của chị. Họ nói, sếp của họ yêu cầu tất cả phải ở lại cho đến khi xong việc.
Tôi nói: “Sếp của các anh chị, chứ có phải sếp của chị LTH đâu mà các anh chị bắt người ta ngồi đây. Để chị ấy về đi”.
Các nhân viên an ninh chỉ cười.
Họ yêu cầu tôi “tự nguyện giao nộp các USB”.
- Để làm gì? – tôi hỏi.
- Để cơ quan an ninh điều tra, nghiên cứu…
- Các anh chị định nghiên cứu cái gì? Nhằm mục đích gì?
- Thì vì USB của chị có các nội dung phức tạp nên phải nghiên cứu. Chị nên nộp lại USB thì hơn, đừng để chúng tôi phải đẩy lên đến mức có hoạt động tố tụng.
- Các anh chị cứ có hoạt động tố tụng đi, tôi đâu phản đối đâu. Tôi chỉ yêu cầu mọi thứ phải rõ ràng: Có văn bản xác nhận và cả hai bên đều giữ văn bản với giá trị ngang nhau. Nếu các anh chị ngại thì để tôi lập biên bản hộ cho, ngay bây giờ cũng được. Tôi muốn các anh chị nêu rõ các tài liệu đó phức tạp như thế nào, dòng nào phức tạp, vì sao phức tạp, mục đích các anh chị sử dụng những tài liệu này là gì…
- Chị cứ phải làm căng thế làm gì? Chúng tôi vừa giải thích cho chị rồi đấy, chị tự nguyện giao nộp USB đi rồi tất cả đều được về.
- Tôi đồng ý mà, với điều kiện như tôi vừa nói: Mọi thứ phải rõ ràng.
- Thì chị nộp đi rồi cơ quan an ninh làm rõ với chị sau.
- Không, phải làm rõ ngay bây giờ. Và phải có biên bản hai bên cùng giữ với giá trị như nhau. Đừng phức tạp hóa vấn đề. Tôi thấy các anh chị vô lý lắm, giải thích giải thiếc cái gì. Các anh chị có thấy mình vô lý không?
- Tùy chị thôi. Nếu chị không chấp hành, chúng tôi sẽ có hoạt động tố tụng và đến lúc ấy thì sẽ buộc phải khám người chị. Rồi chị lại phải ngồi đây đến đêm đấy.
- Được, các anh chị cứ làm thế đi. Tôi ngồi đây bao lâu cũng thế, có gì đâu.
---------------
“Phức tạp”. Đây cũng là một từ mà an ninh Việt Nam rất ưa dùng, vì nó rất hiệu quả. Cứ mơ hồ thế thôi là đủ để họ vào cuộc “làm rõ” bất kỳ thứ gì. Các nhà báo, các blogger, nói chung là người viết, như Nguyễn Hữu Vinh, rất dễ vào tù vì những thứ tội mơ hồ như vậy. Bên an ninh chỉ cần nói các bài viết của họ “có nội dung phức tạp” là có thể điều tra, “có nội dung xấu, chống phá nhà nước” là có thể bắt họ bỏ tù. Để tạo vẻ khách quan thì an ninh sẽ thuê, hay là chỉ đạo tuyên giáo đứng ra làm cái việc gọi là thẩm định. Lại nhớ câu chuyện ở đồn CA hôm xét xử sơ thẩm Anh Ba Sàm, 23/3/2016.
- Các bài viết trên trang Ba Sàm có nội dung xấu.
- Với các anh chị, nó xấu, còn với người khác, nó tốt thì sao?
- Thì chúng tôi thấy nó xấu.
- Hay nhỉ? Bây giờ nhà báo viết bài, nhà báo bảo tốt, an ninh bảo là xấu rồi cứ thế đè nhà báo ra xét xử, bỏ tù à? Thế thì chết mẹ nhà báo à?
- Người ta có hội đồng thẩm định cả chứ không làm tùy tiện đâu.
- Được, vậy cho tôi hỏi một câu: Ai lập ra cái hội đồng thẩm định ấy? Thành viên của nó là những ai thế? Đã bao giờ viết được bài báo nào chưa?
- Chúng tôi không biết, đó là việc của họ.
- Giỏi quá đấy. Toàn một đám cả đời không viết được chữ nào, lấy tư cách gì mà thẩm định báo chí? Chắc “chú Tuấn ghét dấu sắc” (Bộ trưởng 4T Trương Minh Tuấn) làm trưởng ban hả? Lại được an ninh phối hợp nữa thì nhất rồi.
Cứ thế, hai bên đay đả nhau. Lý luận duy nhất của phe an ninh chỉ là “có hội đồng thẩm định đàng hoàng, đã kết luận rằng các tài liệu mà Ba Sàm phát tán là xấu”. Họ không cãi nổi việc cái gọi là “hội đồng thẩm định” đó là do công an lập ra, với những thành viên cả đời không viết nổi bài báo nào, và báo cáo thẩm định của hội đồng đã chép y nguyên mọi lời lẽ của bên an ninh điều tra, cóp tới cả dấu chấm dấu phẩy.
Ép cung nhân chứng
3h30, rồi 4h, 4h30. “Con phản động” vẫn ngồi đọc sách và vẫn nhất định không đưa các USB ra, không ký tá gì.
Tới 5h chiều thì một sự cố xảy ra: Lúc chỉ còn hai người trong phòng (các nhân viên an ninh canh bên ngoài), nhân chứng bắt đầu nói như van vỉ:
- Em ơi, thôi thì chị em với nhau, chị nói thật: Em thương chị, em ký nhận hết đi cho chị còn về nấu cơm. Chị chẳng hiểu gì đâu, chị cũng có liên quan gì đến việc của bọn em đâu. Chị không hiểu sao chị cứ phải ngồi đây mãi thế này, không làm gì.
- Trời, chị nói thế…
- Chị nói thật đấy, chị không hiểu gì việc em làm cả. Chị chỉ muốn về thôi. Chị em với nhau, em nhận đi cho chị về, chị thấy chuyện cũng có gì đâu. Cô H. (công an khu vực) nắm hộ khẩu nhà chị, qua lại bên chị suốt, nên cô ấy nhờ, rồi anh M. trưởng đồn cũng nhờ, chị mới vào đây, chứ bình thường chị vào đồn làm gì.
Tôi bối rối. Tôi “giải thích” với chị rằng thật lòng em có muốn mọi chuyện căng thẳng thế này đâu, đấy là do bên an ninh họ làm sai quá, thực chất vấn đề là họ đang muốn tìm kiếm bằng chứng để trị em thôi. Nhưng tôi cũng không muốn nói nhiều nữa, tôi đã nhũn cả người ra rồi. Cảm giác áy náy dâng lên trong lòng, và càng lúc tôi càng cảm thấy công an đã đánh trúng cái điểm mà tôi ngại nhất: Kéo những người hoàn toàn vô can, vô tội vào cuộc, để khiến mình áy náy.
Tôi hiểu, với “truyền thống” hiếu thắng và hành xử bất cần luật pháp, an ninh sẵn sàng bắt tôi ngồi đến đêm và dùng sức mạnh lấy cả 4 USB, lại làm khổ thêm một người vô can là chị LTH. Đó là điều mà chắc chắn tôi không chống lại được. Nếu họ làm ngay thì chị nhân chứng sẽ sợ chết khiếp, còn nếu họ để đến đêm mới làm, thì tức là chị ấy sẽ phải ngồi như thế tới khuya.
Tôi nhớ đến những lần bị công an bẻ tay để lấy điện thoại di động. Như hôm sinh nhật No-U lần thứ tư (30/10/2015), 6h tối, tôi đang đi bộ trên vỉa hè, đeo tai nghe, thì từ phía sau, một bàn tay nắm chặt lấy cánh tay tôi khiến tôi giật bắn mình. Quay lại, tôi tái mặt khi thấy lại chính là đồng chí an ninh thường gặp. Anh ta nói khẽ nhưng rõ từng tiếng: “Trang, anh bảo. Biết điều thì hợp tác với anh. Nhé!”. Rồi đẩy tôi lên ô-tô nhanh như chớp, giằng lấy chiếc điện thoại, mặc cho tôi trình bày: “Em có làm gì đâu, em chỉ đang nghe nhạc thôi mà”. Kệ, anh giật tung cả điện thoại lẫn tai nghe, hết luôn Mendelssohn với chả Mozart. Một lần khác, công an cũng chụp lấy tôi, giữ chặt hai tay rồi thò vào túi quần moi điện thoại di động ra. Tôi cắn môi lại vì tức – hệt như một đứa trẻ bị bắt nạt mà không làm thế nào được. Họ vỗ vai tôi, xuê xoa: “Thôi, không có gì, không có gì đâu”.
Đó là khi tôi còn chưa phải chống nạng. Còn bây giờ…
Nhân viên an ninh bước vào phòng. Tôi rút 4 USB đặt lại lên bàn:
- Thôi thế này. Các anh chị thả chị ấy ra đi, tôi sẽ nộp lại… Đây, USB đây.
- Đấy, chị cứ nhẹ nhàng như thế đi, có phải nhanh không?
- Được rồi, các anh chị gọi taxi cho chị ấy về đi rồi muốn làm gì nhau thì làm.
Chị LTH lại kêu oai oái lên, nói là sẽ tự về, không cần công an gọi taxi.
Thật khổ cho những người dân thường ở Việt Nam. Luôn luôn họ nghĩ công an đúng, dân sai. Luôn luôn họ tự đặt mình ở chiếu dưới. Khi làm vậy, họ không biết rằng chính họ đang khiến an ninh, cảnh sát càng thêm nhờn, được đằng chân lân đằng đầu.
Phải nói rằng công an Việt Nam cũng đã rất thành công trong việc cấy vào đầu người dân cái suy nghĩ “hễ cơ quan công quyền đề nghị hợp tác là phải hợp tác”, và đồng thời làm dân mất hẳn ý nghĩ “nếu thấy cơ quan công quyền sai phạm thì không những không được hợp tác mà còn phải chỉ ra cái sai và chống lại”.
Mọi chuyện sau đó diễn ra rất nhanh chóng. Tôi ký nhận hai điều: Có 4 USB trong ba-lô; trong USB có 3 tài liệu…
Bên an ninh mặt tươi như hoa. Chị LTH ra về, tôi xin lỗi rối rít. Các nhân viên an ninh cũng vậy: “Làm phiền chị quá, mong chị thông cảm”.
Câu hỏi cho cơ quan an ninh
Tôi cũng rời đồn, mệt mỏi, tê cả hai chân hai tay. Tôi biết, bây giờ việc mà an ninh sẽ rất vui vẻ làm là ngồi suy diễn và viết báo cáo gửi lên “trên”, trong đó, bản proposal lấy được từ 1 trong 4 chiếc USB mới là bằng chứng quan trọng để buộc tội hoặc bôi nhọ nếu cần: Vận động tài chính để xuất bản sách phản động à, chống phá à?
Các chuyên gia vẽ dự án của Bộ Công an lại sắp có cơ hội được hỗ trợ kinh phí, để đập tan âm mưu… xuất bản của bọn phản động. Nhẹ nhất là các đồng chí ấy sẽ có dịp rêu rao “bọn dân chủ xin tài trợ để viết sách”. Xin tài trợ, nhận tiền để viết sách cơ đấy, thế có chết không.
Mà phương pháp đấu tranh lại vô cùng đơn giản. Quy trình thế này: “Phản động” đang đi đường thì bắt lấy, mang về đồn, đè ra khám đồ đạc –> thu giữ USB –> in hết tài liệu trong USB ra, lôi một người dân ở ngoài vào làm nhân chứng –> đem các tài liệu đó ra suy diễn cho thành có tội. Thế là xong, làm an ninh ở xứ mình dễ thật.
Tuy thế, cũng xin nhắc cơ quan an ninh là không phải thấy “phản động” ký vậy mà dễ xơi đâu. Phiền các anh chị vận dụng trí tuệ để trả lời ít nhất hai câu hỏi không đơn giản sau: Thứ nhất, làm sao các anh chị chứng minh được 4 USB đó là USB của tôi – cho dù nó được các anh chị lấy từ ba-lô mà tôi mang trên người? Và thứ hai, tôi không hiểu các anh chị sẽ làm thế nào để chứng minh bản proposal không nhắc đến một cái tên nào kia là do tôi viết.
Còn báo cáo “Unfair Elections in Vietnam” hay những bài viết về blogger Anh Ba Sàm, thì tôi luôn xác nhận chúng là của tôi. Và nếu các anh chị định xử lý một người vì đã dám viết rằng bầu cử ở Việt Nam là phi dân chủ, rằng Ba Sàm Nguyễn Hữu Vinh là một nhà báo yêu nước và là nạn nhân của những vi phạm nhân quyền, sai phạm tố tụng trầm trọng của công an… thì tôi rất hài lòng được các anh chị xử lý.
