Không phản bác được, quay sang vu vạ

Dụ dỗ doanh nghiệp thu mua hải sản của ngư dân để giúp “ổn định tình hình an ninh chính trị” trước bầu cử rồi lật lọng, bỏ mặc họ; chậm chạp và rầy rà trong thanh toán tiền bồi thường; đền bù không thỏa đáng và đặc biệt, không công bằng, nhằm cố ý gây chia rẽ trong nhân dân…

Những vấn đề nghiêm trọng đó trong câu chuyện giải quyết hậu quả thảm họa Formosa không bao giờ được hệ thống tuyên truyền của nhà nước công an trị nêu ra. Nhưng hễ có nhà báo, blogger, hay nói chung là bất kỳ người dân nào, công khai lên tiếng về những điều ấy, là bộ máy đàn áp của công an được khởi động ngay lập tức. Trong đó, những cái loa của công an đóng vai trò chủ chốt trong việc định hướng, nhào nặn dư luận, dọn đường cho các hành động đàn áp.

Ví dụ như trang facebook có tên “Tôi Yêu Quân Đội Nhân Dân Việt Nam” (có dấu hiệu cho thấy nó là của Bộ Công an, phối hợp chặt chẽ với Tổng cục An ninh, nhận thông tin cũng như chỉ đạo từ đó). Không phản bác nổi các phóng sự của “lề trái”, đám dư luận viên này ngay lập tức chơi bài kinh điển: vu vạ. Chúng rống lên rằng các nhà báo, blogger – thành viên của các tổ chức xã hội dân sự độc lập – là phản động, đồng thời dựng đứng lên chuyện Linh mục Nguyễn Công Bình (giáo xứ Trung Nghĩa) đã “chỉ đạo các nhóm côn đồ” ném mìn vào nhà trưởng thôn xã Thạch Bằng (huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh).

Cứ như thể chúng không hề biết chính an ninh Hà Tĩnh đã chặn xe các nhà báo, blogger để sẵn sàng cho một màn kịch gây rối và đánh người, và sở dĩ âm mưu không thành chỉ là vì chúng sợ dân địa phương kéo đến giải cứu.

Cứ như thể chúng không hề biết những cuộc phỏng vấn với người dân đã diễn ra giữa hàng tốp an ninh lởn vởn rình rập, lăm lăm máy quay phim, điện thoại ghi hình.

Cứ như thể chúng không hề biết chuyện công an xã, công an huyện đã đến tận nhà một số nạn nhân của thảm họa Formosa để căn vặn, hạch sách, rồi đe dọa, không cho trả lời phỏng vấn báo chí.

Cứ như thể chúng không hề biết chuyện loa xã tối nào cũng oang oang nhắc người dân “cảnh giác với những đối tượng phản động vừa lọt vào địa bàn” và phải báo ngay với công an nếu gặp phản động.

Cứ như thể chúng không hề biết lý do tại sao nhà ông trưởng thôn xã Thạch Bằng lại bị tấn công. Xưa nay, khi các nhà hoạt động dân chủ-nhân quyền bị an ninh thường phục hành hung thì chúng bảo đó là do “quần chúng tự phát” bức xúc. Nay tư gia đồng chí trưởng thôn bị ném mìn, sao chúng không phán rằng cũng là do quần chúng bức xúc đi? Lẽ nào chúng không biết đến những bất mãn hiện nay của người dân, nhất là liên quan đến thảm họa môi trường do Formosa gây ra?

Đăng bài vu vạ, gọi Linh mục Nguyễn Công Bình là "con quỷ đội lốt thầy tu" xong, có lẽ cũng thấy sợ phản ứng từ phía cộng đồng tôn giáo nên các "biên tập viên" của trang facebook này đã lẳng lặng gỡ bài. Tuy nhiên, hành động gỡ bài cũng chẳng làm thay đổi được bản chất "ăn không nói có, ngậm máu phun người" của chúng.

Ăn không nói có, ngậm máu phun người vốn là truyền thống của an ninh Việt Nam và lực lượng dư luận viên tay sai. Không phản bác được ai thì chỉ việc rống lên rằng người đó là phản động, kẻ thù của cách mạng, là xong.

Từ thời Nhân văn Giai phẩm đã như vậy rồi: Các trí thức-văn nghệ sĩ chưa kịp có tác phẩm nào phê phán chế độ, đã lãnh ngay những quả đấm của bộ máy nhà nước công an trị. (Vũ Thư Hiên, trong tác phẩm “Đêm giữa ban ngày”, dẫn lời nhạc sĩ Văn Cao nói về đàn áp phong trào Nhân văn Giai phẩm: “Chẳng ai hô hào lật đổ các ông ấy cả. Chỉ có các ông ấy tru tréo lên: ‘Ối giời ơi, có địch, có địch ngay trong hàng ngũ chúng ta’, rồi dựng thành vụ để trấn áp… Họ đánh tuốt trí thức, chứ không phải chỉ văn nghệ sĩ không thôi đâu. Ðánh để trị, để đe”).

* * *

Xin nhắc lại:

Nhân một năm xảy ra thảm họa môi trường biển miền Trung (tháng 4/2016), trong những ngày tới, chúng tôi (Green Trees, Con Đường Việt Nam, No-U...) có các bài viết và bản tin truyền hình phản ánh hai vấn đề sau:

1. Tình cảnh thực tế của ngư dân miền Trung như là hậu quả của thảm họa biển do Formosa gây ra; VÀ ĐẶC BIỆT NGHIÊM TRỌNG LÀ

2. Chính sách chia rẽ giáo dân và lương dân, chia rẽ nhân dân, phá hoại xã hội dân sự và khối đại đoàn kết dân tộc, của đảng Cộng sản và an ninh Việt Nam.

Nhớ lại, đầu năm 2015, trước khi trở về nước, tôi từng ngầm có lời thề với chính mình: Thách công an Việt Nam làm cho tôi sợ được.

Sau hai năm nhìn lại, tôi thấy cần phải bổ sung: Thách công an Việt Nam làm cho tôi hết khinh các vị được, với lối hành xử bất lương của các vị.

"Người giàu cũng khóc"

Bản tin của Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) trong chương trình thời sự “giờ vàng” tối thứ sáu, 24/3/2017, cũng như nhiều phóng sự khác của truyền hình quốc doanh đều có nhắc tới việc biển đã sạch, ngư dân miền Trung đã hồ hởi, phấn khởi ra biển đánh bắt hải sản.

Khi chúng tôi gặp gỡ người dân ở các huyện chịu ảnh hưởng nặng của thảm họa, như Kỳ Anh, Lộc Hà, họ đều thể hiện sự phẫn nộ với những gì VTV làm. Một ngư dân thuộc dạng “sói biển” với hàng chục năm hành nghề – ông Hoàng Trinh Danh, 64 tuổi – thậm chí còn tuyên bố sẵn sàng tiếp chuyện phóng viên VTV và trả lời phỏng vấn họ nếu họ về Kỳ Anh tác nghiệp.

Nhân một năm xảy ra thảm họa môi trường biển miền Trung (tháng 4/2016), trong những ngày tới, chúng tôi (Green Trees, Con Đường Việt Nam, No-U...) sẽ có các bài viết và bản tin truyền hình phản ánh hai vấn đề sau:

1. Tình cảnh thực tế của ngư dân miền Trung như là hậu quả của thảm họa biển do Formosa gây ra; VÀ ĐẶC BIỆT NGHIÊM TRỌNG LÀ

2. Chính sách chia rẽ giáo dân và lương dân, chia rẽ nhân dân, phá hoại xã hội dân sự và khối đại đoàn kết dân tộc, của đảng Cộng sản và an ninh Việt Nam.

Clip dưới đây là một đoạn trả lời phỏng vấn – trong nước mắt – của chị Trần Thị Hồng, chủ cơ sở kinh doanh hải sản Hà Hồng, xã Thạch Bằng, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh:

“… Cuộc sống gia đình, con cái ăn học nhờ vào cái nghề này. Cha mẹ cho con cái tiền của không bằng cho cái nghề làm ăn. Hiện giờ là con cái chúng tôi ăn học trông vào cái nghề này. Hiện giờ cơ sở của chúng tôi bị phá sản, giờ không biết… Tiền lãi ngân hàng thì hàng tháng… thì họ cầm tài sản của chúng tôi rồi. Vấn đề ở đây là nợ của dân. Tiền lãi mẹ đẻ lãi con giờ không làm gì ra để trả lại. Chúng tôi trước đây là cơ sở biết làm ăn, biết kinh doanh, giỏi giang… không phải đến nỗi như thế này…”.

https://www.facebook.com/greentreesVN/videos/323431168060115/ 

* * *

Một lời nhắn đến Bộ Công an Việt Nam, an ninh tỉnh Hà Tĩnh và công an các huyện Lộc Hà, Kỳ Anh: Chúng tôi biết là sau khi các clip như thế này được phát trên mạng, các ông sẽ tìm đến đe dọa, quấy nhiễu, hoặc chuyển sang mua chuộc, dụ dỗ những người dân đã xuất hiện trong clip.

Chúng tôi muốn các ông hiểu rằng: Không một chính thể đàng hoàng nào lại làm cái việc hạch sách, hành hạ những người dân đã "trót" trả lời phỏng vấn báo chí hay chỉ đơn giản là đã nói lên tâm sự của họ, suy nghĩ của họ. Càng làm như thế, càng chỉ chứng tỏ các ông là TÀ QUYỀN, không hơn.

Chúng tôi sẽ có những biện pháp của mình để bảo vệ những người dân đã, đang và sẽ là nạn nhân của tà quyền các ông.

"Khánh ơi, mày lừa dân! Trả lại tiền cho dân!"

Đó là tiếng la hét phẫn nộ của hơn 20 chủ cơ sở đông lạnh ở Lộc Hà (Hà Tĩnh), mỗi lần họ kéo đến Ủy ban Nhân dân tỉnh hay nhà riêng của Chủ tịch tỉnh Đặng Quốc Khánh để đòi tiền bồi thường liên quan đến thảm họa môi trường do Formosa gây ra.

Ít ai biết chuyện những cơ sở đông lạnh hải sản đang khẳng định mình là nạn nhân không chỉ của Formosa mà còn của những lừa mị từ phía nhà nước.

Động viên doanh nghiệp mua hải sản giúp dân

Hai xã Thạch Kim và Thạch Bằng, huyện Lộc Hà, có khoảng 50 doanh nghiệp và hộ gia đình kinh doanh kho đông, kho lạnh. Hàng năm, những cơ sở này thu mua một lượng hải sản rất lớn từ các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế. Chính vì thế, khi thảm họa môi trường bắt đầu ở miền Trung vào đầu tháng 4 năm ngoái, ít nhất bốn tỉnh đã chịu thiệt hại nặng nề, và các cơ sở đông lạnh cũng bị ảnh hưởng nặng nề theo.

Điều đáng nói là chuyện xảy ra khi chỉ còn hai tháng nữa là đến kỳ bầu cử Quốc hội khóa 14 và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021.

Trước tình hình đó, lãnh đạo UBND tỉnh Hà Tĩnh (gồm Chủ tịch Đặng Quốc Khánh, Phó Chủ tịch Đặng Ngọc Sơn) và UBND huyện Lộc Hà đã trực tiếp đến hiện trường – cảng cá Thạch Kim – để vận động doanh nghiệp trên địa bàn thu mua hải sản giúp dân nhằm đảm bảo an ninh trật tự trước cuộc bầu cử.

Theo phản ánh, lãnh đạo đã kêu gọi, kèm với lời hứa hẹn hỗ trợ cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, kể từ khi các cơ sở đông lạnh bỏ tiền tỷ để mua hải sản cho đến nay, họ không nhận được một đồng nào từ các cấp chính quyền.

Trước thời điểm xảy ra thảm họa, các kho đông lạnh đang còn tồn đọng hơn 1.131 tấn cá, mực với tổng giá trị gần 70 tỷ đồng. Số hải sản này còn chưa tiêu thụ, họ đã mua thêm hàng trăm tấn nữa, theo lời kêu gọi của lãnh đạo tỉnh và huyện.

… rồi lờ chuyện hỗ trợ

Ông Lê Viết Huy bên những thùng sứa
đang phân hủy, gây ô nhiễm.

Lá đơn kiến nghị đầu tiên của 21 cơ sở đông lạnh, đề ngày 23/8/2016, nêu rõ:

“Chúng tôi đã tin tưởng vào chủ trương của Đảng và Nhà nước, cũng như tin tưởng vào con người và lời nói của các lãnh đạo tỉnh và huyện (bồi thường 100% giá trị hàng hóa thu mua được nếu bị tiêu hủy, bồi thường 30% giá trị hàng hóa mua được do chênh lệch giá), chúng tôi đã chấp hành, chung tay thu mua hầu hết các sản phẩm của các tàu thuyền đánh bắt được nên đã góp phần rất lớn làm ổn định tình hình an ninh chính trị trên địa bàn cũng như tạo điều kiện cho bà con ngư dân yên tâm tiếp tục ra khơi bám biển…”.

“Các sản phẩm thủy sản được thu mua trước và sau khi xảy ra sự cố môi trường biển ở 20 kho đông lạnh đến nay không tiêu thụ được, gây thiệt hại nặng nề cho các cơ sở đông lạnh như: kinh phí chi trả tiền điện, lãi suất vay vốn lưu động quay vòng, lãi suất hàng tháng ngân hàng, các khoản vay vốn ngân hàng đến hạn không thể trả được…”.

Ông Nguyễn Viết Long, chủ cơ sở đông lạnh Long Huệ (xã Thạch Bằng), là một trong những hộ bị thiệt hại nặng nề nhất. Ông kể lể: “Riêng cái kho này tôi đầu tư 9 tỷ 700 triệu, còn tiền hàng là 11 tỷ 600 triệu. Mỗi tháng tôi trả cho công nhân trung bình 5 triệu đồng/người – bây giờ thì chẳng còn tiền mà trả họ nữa nên vợ chồng phải tự thay nhau làm. Ngoài ra, còn tiền điện, tiền nước, máy móc thiết bị… cũng phải trên 150 triệu đồng một tháng. Mà doanh nghiệp thì đang tê liệt. Hiện tôi vẫn còn nợ ngân hàng. Trong khi tiền Formosa bồi thường thông qua nhà nước thì chúng tôi không nhận được một xu. Thế thì lấy đâu ra mà trả ngân hàng được, phá sản là chắc rồi”.

Hộ ông Long chỉ là một trong gần 50 cơ sở đông lạnh ở huyện Lộc Hà đang phá sản. 21 cơ sở trong số này đã gửi đơn kiến nghị đến các cấp, gồm Thủ tướng Chính phủ, Thanh tra Chính phủ, Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn, Bộ Kế hoạch & Đầu tư, Bộ Công Thương, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Tổng cục Thủy sản. Bốn đơn kiến nghị tập thể đã được gửi trong tháng 8, tháng 9, tháng 10/2016 và tháng 1/2017 (về sau, số cơ sở tham gia khiếu nại có lúc tăng lên tới 36).

Ngoài ra, họ còn hàng chục lần đến UBND huyện, UBND tỉnh, nhà riêng lãnh đạo tỉnh, rồi “lên Trung ương”, nhưng không có kết quả. Cán bộ các nơi đều chỉ hứa hẹn “sẽ xem xét giải quyết cho bà con” nhưng là hứa miệng, không thể hiện bằng văn bản, cũng không nói là bao giờ sẽ làm.

Ông Nguyễn Viết Long ôm đầu: “Thật sự là chúng tôi không biết phải làm thế nào. Nói về hướng xử lý thì cơ quan chức năng chưa cho hướng nào cả. Từ sau Quyết định 1880 của Thủ tướng, hết Bộ Công Thương rồi lại Bộ Nông nghiệp hẹn tháng 11, rồi tháng 12 sẽ đền bù, nhưng bây giờ tháng 3 rồi mà trong tay dân vẫn không có đồng nào. Chúng tôi đã kiến nghị rất nhiều lần, nhiều nơi. Thanh tra Chính phủ gọi về yêu cầu UBND tỉnh giải quyết, tỉnh lại bảo ‘sẽ xem xét’. Cứ đá qua đá lại như vậy, chúng tôi biết trông cậy vào đâu?”.

Doanh nghiệp thiệt đơn thiệt kép

Khi được hỏi, lãnh đạo tỉnh có cam kết bằng văn bản khi kêu gọi doanh nghiệp thu mua hải sản giúp dân không, ông Nguyễn Hồng Phượng, chủ cơ sở đông lạnh Hải Phượng, bực bội: “Đó, bây giờ hắn cũng hỏi y hệt vậy. Hồi đó chính quyền kêu gọi bằng miệng chứ đâu có văn bản, mà là Chủ tịch tỉnh với Phó chủ tịch tỉnh đứng ra vận động, dân chẳng lẽ không tin? Họ nói bà con cố gắng mua hải sản cho ngư dân để giúp đảm bảo an ninh, hứa là sẽ bù lại, dân chẳng nhẽ không tin? Họ cứ nói thế, không văn bản, không giấy tờ gì. Bà con ở đây thì tin tưởng lắm, cứ ngỡ chủ tịch tỉnh nói thì chắc chắn đúng. Cuối cùng, không hỗ trợ gì mà trái lại, còn làm chúng tôi phá sản”.

Hiện tại, các cơ sở đông lạnh vẫn đang ăn vào vốn, và vẫn phải tiếp tục duy trì hệ thống kho đông kho lạnh. Một phần lý do, như ông Nguyễn Viết Long nói, là “phải bảo quản để giữ hiện trạng, chứ không thì cơ quan chức năng lại hỏi ‘cá đâu rồi’, ‘có đúng mua rồi không’, thế này thế khác”.

Sứa đang phân hủy.

Lý do thứ hai, đáng lo ngại hơn, là thực ra cũng không có phương án tiêu hủy. Một số loài cá như cá nục gai, nục sô, bạc má, chỉ cần tiếp xúc với không khí bên ngoài 1-2 tiếng là phân hủy, bốc mùi hôi thối, cho nên phải duy trì bảo quản đông lạnh liên tục. Nhà ông Lê Viết Huy, chủ cơ sở Huy Lộc, còn giữ tới hàng chục thùng gỗ, chứa hơn 42 tấn sứa từ đầu hè năm ngoái đến nay, không vứt đi đâu được. Sứa đã phân hủy, bốc mùi rất nặng sang cả nhà hàng xóm.

Phẫn uất và tuyệt vọng, các chủ cơ sở đông lạnh đã vài lần chít khăn tang, kéo đến nhà riêng Chủ tịch tỉnh đòi chất vấn, nhưng không được tiếp. Thậm chí, họ tố cáo công an mặc thường phục xua đuổi họ và khiêng một số người, kể cả phụ nữ, lên ô-tô chở đi nơi khác.

Có thể nói toàn bộ câu chuyện này xuất phát từ việc thiếu một sự tham vấn đầy đủ, ngay từ đầu, của chính quyền đối với người dân. Không lắng nghe, không tham vấn thì chẳng nhà nước nào có thể tính toán được hết những thiệt thòi mà người dân phải gánh chịu.

Cũng chưa có dấu hiệu gì cho thấy chính quyền có giải pháp nào cho vấn đề hiện nay của các chủ cơ sở đông lạnh – một trong những đối tượng bị thiệt hại trực tiếp trong thảm họa môi trường biển.

Cá đã ngả vàng, bốc mùi.

Chị Nguyệt

Chị hơn tôi 7 tuổi, nhưng hồi mới gặp chị (tháng 5/2015), tôi cứ quen gọi chị là cô. Những vất vả, lam lũ của một phụ nữ nông thôn, cộng với những cay đắng của một cuộc hôn nhân không hạnh phúc đã khiến chị già hơn nhiều so với cái tuổi ngoài 40. Nhìn “bà Nguyệt” to lừng lững, đen sạm bây giờ, không ai hình dung được là chị đã từng rất xinh xắn, trắng trẻo…

Và chắc những người quen biết chị thời đó, cũng chẳng ai nghĩ là cô gái tóc dài chấm lưng ấy sẽ trở thành “bà Nguyệt” bây giờ – người luôn có mặt trong mọi sự kiện máu lửa của phong trào dân chủ, hay là của “anh em tranh đấu” như cách chị vẫn gọi.

Chị Nguyệt chưa bao giờ là người có thể che giấu cảm xúc hay nói một đằng, nghĩ một nẻo. Ai tiếp xúc với chị đều thấy cái chất miệt vườn ở chị: nồng nhiệt, hết mình với anh em, thờ ơ với người chị không ưa, và quyết liệt đối đầu, không thỏa hiệp với những kẻ thù của phong trào dân chủ – tức là an ninh và tay sai. Chị cũng thật thà lắm, bộc tuệch bộc toạc, nghĩ sao nói vậy, mà diễn đạt lại... không hay, cứ lủng củng sao đó, nên đúng mấy cũng dễ bị chọc. Nhưng ai biết cảm nhận thì đều phải thấy ngay rằng chị Nguyệt luôn nói thật, nói đúng những điều chị nghĩ, và không bao giờ xuất phát từ ác ý.

“Hành trình lịch sử”

Tháng 5/2016, cùng với anh Vũ Huy Hoàng, chị Nguyệt đưa tôi từ Sài Gòn ra Hà Nội để gặp Tổng thống Mỹ Barack Obama. “Hành trình lịch sử” bắt đầu từ ngày 19/5, sau khi tôi chỉ vừa mổ hai chân được đúng 10 ngày. Chị đi mà lòng vẫn bề bộn chuyện “bọn trẻ ở nhà” – thời gian đó biểu tình bảo vệ môi trường và đòi minh bạch vụ cá chết vẫn đang diễn ra ở Sài Gòn và bị đàn áp dữ dội. Chị lo bọn trẻ bị đánh, bị thẩm vấn, bị bắt nhốt trong trại bảo trợ, bị đuổi khỏi nhà trọ… mà không có ai chăm sóc, bảo vệ, hay chỉ đơn giản là động viên chúng, để chúng không cảm thấy bị bỏ rơi.

Chị cứ lo lắng, bồn chồn như thế, suốt cả chặng dài gần hai nghìn cây số. Mới vào đầu hè, cây cối xanh rờn, hoa phượng nở đỏ rực hai bên đường đi. Cảnh đẹp cũng chẳng làm cho chị vui vẻ, bình yên hơn. Chị và anh Hoàng cùng chăm sóc tôi như chăm cô em gái bé nhỏ. Đôi khi tôi nhận thấy, nhiều người chỉ nhìn thấy ở tôi một “nhà báo”, “nhà đấu tranh”, “nhà hoạt động”, “nhà dân chủ” gì đó, rất ít ai nghĩ tôi cũng chỉ như một đứa trẻ, hiền và nhát, thích được chiều chuộng, và chẳng hề thích xung đột, đánh nhau với ai, huống chi là đối đầu với công an và chính quyền. Ở bên chị Nguyệt, anh Hoàng, vợ chồng anh Huỳnh Anh Tú-Phạm Thanh Nghiên, vợ chồng nhà thơ Bùi Chát-Tiểu Anh..., tôi luôn có cảm giác ấy, rằng mình là một đứa trẻ.

Thật không may, ba anh chị em bị công an bắt tại Ninh Bình vào ngày hôm trước khi gặp Obama. Đó cũng là do đứa trẻ trong tôi đã quá ngây thơ, không chịu lớn: Nó cứ nghĩ là chuyện đi gặp một ông tổng thống Mỹ xa lắc xa lơ nào đó là chuyện bình thường, công an chặn làm gì. Chẳng ai kỳ vọng những cuộc gặp kiểu như vậy có thể mang lại bất kỳ điều gì cho Việt Nam nói chung và phong trào dân chủ nói riêng, tôi thì càng không. Bởi vì tôi hiểu lắm, rằng ngoại giao là ngoại giao, và dân chủ, tự do cho một đất nước chỉ có thể là do người dân nước đó tự đấu tranh mà có được.

Bị bắt

Buổi sáng sớm ngày 23/5, khi chống nạng xuống tầng 1 nhà nghỉ và thấy một đám thanh niên đứng ở đó, gườm gườm nhìn tôi với cái ánh mắt không thể lẫn vào đâu được – vừa gian vừa ác – tôi hiểu ngay điều gì đang xảy ra. Hóa ra chúng vẫn chặn bắt tôi bằng được, và không chỉ thế, cái cách chúng săn đuổi người ta thật chẳng khác gì săn thú.

Chúng không biết chị Nguyệt và anh Hoàng, nên để hai người (đi trước tôi) thoải mái ra khỏi nhà nghỉ. Lẽ ra hai anh chị đã có thể lẳng lặng lên xe và rút, nhưng cả hai không làm thế mà lại quay lại chỗ tôi. Đám an ninh ập vào và kéo tôi đi ngay lập tức – mục đích là tách riêng ba người, không để ở gần nhau. Chỉ đến khi tôi buộc phải kêu lên: “Bỏ ra. Trời ơi. Đau quá!”, an ninh mới buông tay.

Tôi la lên: “Chị Nguyệt ơi! Chị đang ở đâu thế?”. Có tiếng chị Nguyệt hét to đáp lại: “Chị ở đây. Đừng lo”. Chị cố lao về phía tôi nhưng những Giave cộng sản kia đã kịp vây giữ chị.

Giằng co mãi rồi chúng cũng đẩy được tôi vào trong phòng và đóng cửa lại.

Chị Nguyệt ôm chặt ba-lô (trong có điện thoại của tôi và iPad mượn của một người khác), đứng bên ngoài. Một lát sau, tôi nghe có tiếng huỳnh huỵch, huỳnh huỵch, và tiếng chị Nguyệt hét: “Này, làm cái trò gì thế? Cướp! Cướp!”.

Tôi hiểu, chúng định giật ba-lô và chị đã cố giữ chặt.

“Nữ đồng chí” Nguyễn Thị Yến, nhân viên Tổng cục An ninh (A67), vểnh tai nghe ngóng rồi lắc đầu: “Dân chuyên nghiệp có khác. Chậc chậc”.

Ý của nữ đồng chí là chị Nguyệt hẳn là dân oan, biết cách “ăn vạ”. Nói chung, cái đầu của Yến và các đồng chí của Yến không có chỗ cho những suy nghĩ lành mạnh, tốt đẹp. Tư duy của cả đám là chính quyền luôn đúng, công an luôn tốt, bọn dân chủ luôn hạ tiện. Yến và đồng bọn cũng tin tưởng chắc chắn rằng cơ quan an ninh có thể làm gì tùy thích, kể cả việc cướp giật tài sản của công dân. Tất nhiên Yến chẳng bao giờ hiểu đó là hành động cướp, cũng như chẳng bao giờ nghĩ công dân có quyền tự vệ khi bị cướp.

Tôi thì chỉ nghĩ, nếu chị Nguyệt rút ngay từ đầu, chị đã có thể đàng hoàng ra khỏi nhà nghỉ, đi đến một nơi khác an toàn. Và nếu chị không quyết liệt bảo vệ cái ba-lô đó, thì điện thoại, iPad của chúng tôi đều đã rơi cả vào tay đám chó săn. Chẳng phải ngẫu nhiên mà việc đầu tiên chúng làm với bất kỳ ai khi bắt họ, cũng là khống chế, cướp điện thoại. Được cái lực lượng an ninh anh dũng và mưu trí của Việt Nam chỉ ra tay với những người mà chúng biết chắc là không thể tự vệ, không thể hoặc không dám chống lại chúng. Khi đụng chị Nguyệt, chúng gặp phải thứ dữ. Chúng sợ mất “tính chính danh” – đang là nhân viên an ninh, bỗng bị gọi đích danh là cướp – nên cũng có phần chùn tay, không đổ quân ra khống chế, giằng giật điện thoại cho bằng được như mọi lần nữa.

Cuối cùng, chúng tôi cũng ra được khỏi nơi đó, sau hai mươi sáu tiếng đồng hồ.

Yến hể hả lắm. Ngày hôm đó quả là một trận đánh đẹp của Yến và các đồng chí, bắt được con Trang què khi nó đang hai tay hai nạng lê lết ở nhà nghỉ. Sau này, mỗi lần tóm được tôi, Yến vẫn thường cố gắng tìm hiểu thái độ của tôi xem tôi nghĩ gì, có uất ức, phẫn nộ vì bị bắt ngày hôm đó không.

Dĩ nhiên là cái đầu của Yến lấy đâu ra không gian cho những ý nghĩ tốt đẹp hay cho sự cảm thông của con người với con người, nên Yến làm sao mà hiểu được tôi.

Nói về chuyến đi ấy, tôi không nhớ nhiều, chỉ nhớ màu hoa phượng đỏ và tiếng ve dọc đường, nhớ anh Hoàng, chị Nguyệt, nhớ những câu chuyện buồn vui mà chúng tôi đã nói với nhau suốt cả nghìn kilomet, nhớ những người bạn tranh đấu mà chúng tôi gặp trên đường – Bạch Hồng Quyền, vợ chồng Peter Lâm Bùi, chị Huỳnh Diệu Liên, anh Hoàng Công Cường… và rất nhiều người khác nữa. Những người đã khiến tôi hiểu và yêu cuộc sống và cuộc chiến đấu này hơn biết bao nhiêu.

* * *

Gần một năm qua. Tôi được biết chị Nguyệt đã từ chối làm thủ tục đi định cư ở nước ngoài, để ở lại với anh em đấu tranh và với “bọn trẻ”. Tôi mừng rỡ như trẻ con khi nghe chuyện đó, dù tôi cũng hiểu rằng, ở Việt Nam những năm tháng này là vất vả, gian khổ, nguy hiểm, và chị Nguyệt đã phải chịu đựng quá nhiều. Có lẽ tôi ác, nhưng tôi không muốn chị đi. Tôi cứ muốn “chị ở đây với em, với mọi người, chị nhé”.

Thiên hạ có thể nói rất nhiều điều tệ hại về mỗi cá nhân trong phong trào dân chủ, về những người như chị Nguyệt (Trần Thu Nguyệt), chị Hằng (Bùi Thị Minh Hằng)… Thiên hạ có thể phán xét là các chị ít học, xuất thân từ tầng lớp thấp, “chỉ là dân oan”, không có lý luận, không có tri thức, không thể là lãnh đạo hay người dẫn đường v.v.

Nhưng tôi thì thấy: Họ có thể có những nhược điểm ấy, nhưng họ – chị Nguyệt, chị Hằng – là những người đã luôn ở bên anh em đấu tranh và bọn trẻ trong những cuộc thử lửa dữ dội nhất, trong những lần biểu tình bị đàn áp, những vụ đòi người kéo dài mà sự nguy hiểm và căng thẳng cũng chẳng kém gì lúc đi biểu tình.

Cho dù có ai đứng từ xa mà nói gì, thì sự thật vẫn là chị Nguyệt chưa bao giờ bỏ rơi chúng tôi. Chị Nguyệt luôn luôn có mặt và đi đầu trong những trận đánh ấy và trong cả cuộc chiến đấu này.

Chị Nguyệt (người phụ nữ kính trắng, áo đen) 

trong buổi tưởng niệm tử sĩ Hoàng Sa, 19/1/2017 tại Sài Gòn.